Tweet
"Parfüm yaratmak,beste yapmak gibidir; parfüm, insan ruhu için müziktir."
Pek çok klasik parfümün yaratıcı olan, parfümeride kadınların azınlıkta olduğu bir dönemde, kadınların parfümden ne istediğini sorgulayan öncü bir parfümör, Güller Kraliçesi Sophia Grojsman.
Sophia Grojsman, 2. Dünya Savaşı’nın hemen ertesinde, o günkü Sovyetler Birliği sınırları içinde kalan Beyaz Rusya’da doğar. Yaşadıkları küçük kasabadaki oyuncakları, kırlarda kokladığı çiçeklerdir, annesi ile çiçeklerin ve baharatların adını bilmece oynarlar. Koku duyusu çocukluktan beri keskin olduğundan, pazardan alınacak sütün, peynirin, tereyağının kalite kontrolü küçük Sophia’nın işidir.
15 yaşında iken ailesi Polonya’ya göç eder ve Sophia burada inorganik analitik kimya eğitimi alır. Kariyerine parfümör olarak değil, yeniden bir göçmen olarak gittiği ABD’de, IFF’de (International Flavors and Fragrances) laboratuar teknisyeni olarak başlar. Burada ürün kokulandırması alanında çalışan bir parfümör, ona teknisyenlik için fazla yetenekli olduğunu söyler, ama o yıllarda geçinmek için işe ihtiyacı olan Sophia burada 4 yıl daha çalışacaktır. Ürün kokulandırmanın kariyeri açısından ayrı bir değer vardır; New York’ta yürürken burnuna kendi tasarladığı bir koku gelir, ancak bu pahalı bir parfümün değil, bir yumuşatıcının kokusudur. O an, bir yumuşatıcı ile bile olsa da bir kadının hayatına dokunabildiğini hisseder.
Sophia Grojsman, IFF parfümörleri Josephine Catapano ve Ernest Shiftan’ın etkisi büyüktür. Catapano, İtalyan bir göçmen ailenin lise mezunu kızı olarak Grojsman için bir rol model ve Grojsman’a uyguladığı koku alma testi ile onun yeteneğini görünür kılan kişi olmuştur. Catapano, firmada yönetime geçince Grojsman’ı parfümör eğitimine alır, böylelikle Sophia’nın önünde önemli bir kapı açılır. Parfümeri dünyasına adımını attığında bu konuda hiç tecrübesi yoktur ama çabuk öğrenir, en önemlisi de sorgular. O dönemde parfümler çok fazla sayıda bileşenden oluşmaktadır. Grojsman’ın aklındaki en önemli soru ise “bir gül akoru neden bu kadar karmaşık olmak zorunda, daha basit ve hızlı üretemez miyim?” olur.
Grojsman’ın parfümeri dünyası çiçekler, özellikle de gül üzerine kuruludur. Grojsman, çalışmalarında bir odağa ihtiyaç duymakta ve parfüm hikayelerini bu odak etrafında inşa etmektedir. Her yeni akorda bir gül hikayesi yaratır, ama önce yaptıklarından daha farklı bir gül. “Güller Kraliçesi” Grojsman’a göre, narenciye ve sucul notalar, ürün ve mekan kokulandırmasına uygundur, insan kullanımına değil. Parfümlerinde maskülen dokunuşlardan uzak durur. Amacı kadınları mutlu ve güzel hissettirecek parfümler yaratmaktır.
Grojsman aynı zamanda monolitik, başından sonuna nota ahengi değişmeyen parfümler yaratır. Örneğin ikonik parfümü YSL Paris’te gül baştan sona vardır, kokudaki küçük dönüşümler büyük resmin dışına çıkmaz. Grojsman bunun sebebini şöyle açıklar: “Tepe notalardan dip notaları görebilirsiniz. Ancak bu kompozisyonun statik olduğu anlamına gelmez. Zaten baştan sona aynı olsa sıkıcı olurdu. Parfüm havaya karıştıkça farklı imajlar ve duygular uyandırır. Ancak dramatik değişimler olmaz. Üst notalar koku bütününden çok farklı olsa ve iyi ilişkilenmese, bu, rahatsız edici bir deneyim olurdu.” Bu 80’li yılların tüketim kültürü ile de uyumludur aslında, alışveriş merkezinde koklayıp beğendiğiniz parfümü hemen alabilirsiniz, çünkü değişerek sonrasında sizi şaşırtmayacaktır.
Paris, bu yeni anlayışla, parlak, pembe imajıyla 80’li yıllardan günümüze gelen en önemli parfümlerden biridir, biraz nostaljik ama hala canlı, pembe bir gül senfonisi. Bu başdöndürücü parfümün denemeleri sırasında, evine giderken peşine takılan bir evsizden çok korkar Sophia, halbuki adam, Grojsman’ın üstüne sinen Paris’in kokusunun büyüne kapılmış ve kokuyu takip etmiştir.
1996 yılında American Society of Perfumers’tan “Yaşayan Efsane”, 2016 yılında Fragrance Foundation’dan “Yaşan Boyu Başarı” ödüllerini alan Grojsman, profesyonel hayatı boyunca pek çok önemli parfüme imza atmıştır.
Grojsman için parfümeri bir sanattır, ona göre bugünün odak grupların beğenisine sunularak test edilen, dolayısı ile ortalama zevke hitap etmeye çalışan parfümlerden nasıl bir sanat eseri çıkabilir ki?
Çalışmalarından bazıları:
Boucheron Jaipur (1994, Jean Pierre Mary ile)
Bvlgari Pour Femme (1994, Nathalie Lorson ile)
Calvin Klein Eternity (1988)
Christian LaCroix (1999)
Coty Exclamation! (1988)Elizabeth Arden true Love (1994)
Elizabeth Taylor Diamonds and Rubies (1993)
Estee Lauder Beautiful (1985)
Estee Lauder Spellbound (1991)
Estee Lauder White Linen (1978)
Frederic Malle Outrageous (2007)
Gloria Vanderbilt Vanderbilt (1982)
Kenzo Kashaya (1993)
Lagerfeld Sun Moon Stars (1994)
Lalique Parfum Lalique (1992)
Lancome Tresor (1990)
Oscar de la Renta Volupte (1992)
Paloma Picasso Tentations (1996)
Perry Ellis 360 (1992)
Prescriptives Calyx (1986)
S-Perfume 100% Love
Yves Rocher Neblina (2000)
Yves Saint Laurent Paris (1983)
Yves Saint Laurent Parisienne (2009, Sophie Labbé ile)
Yves Saint Laurent Yvresse (önceden Champagne, 1993)
KAYNAKLAR:
Vedat Ozan, "Parfümler"
https://boisdejasmin.typepad.com/_/2..._grojsman.html
https://nstperfume.com/perfumers-f-t...phia-grojsman/
https://blogs.iff.com/2016/06/celebr...ry-sophia.html
https://www.carnegie.org/awards/hono...phia-grojsman/
https://www.fragrantica.com/noses/Sophia_Grojsman.html
Pek çok klasik parfümün yaratıcı olan, parfümeride kadınların azınlıkta olduğu bir dönemde, kadınların parfümden ne istediğini sorgulayan öncü bir parfümör, Güller Kraliçesi Sophia Grojsman.
Sophia Grojsman, 2. Dünya Savaşı’nın hemen ertesinde, o günkü Sovyetler Birliği sınırları içinde kalan Beyaz Rusya’da doğar. Yaşadıkları küçük kasabadaki oyuncakları, kırlarda kokladığı çiçeklerdir, annesi ile çiçeklerin ve baharatların adını bilmece oynarlar. Koku duyusu çocukluktan beri keskin olduğundan, pazardan alınacak sütün, peynirin, tereyağının kalite kontrolü küçük Sophia’nın işidir.
15 yaşında iken ailesi Polonya’ya göç eder ve Sophia burada inorganik analitik kimya eğitimi alır. Kariyerine parfümör olarak değil, yeniden bir göçmen olarak gittiği ABD’de, IFF’de (International Flavors and Fragrances) laboratuar teknisyeni olarak başlar. Burada ürün kokulandırması alanında çalışan bir parfümör, ona teknisyenlik için fazla yetenekli olduğunu söyler, ama o yıllarda geçinmek için işe ihtiyacı olan Sophia burada 4 yıl daha çalışacaktır. Ürün kokulandırmanın kariyeri açısından ayrı bir değer vardır; New York’ta yürürken burnuna kendi tasarladığı bir koku gelir, ancak bu pahalı bir parfümün değil, bir yumuşatıcının kokusudur. O an, bir yumuşatıcı ile bile olsa da bir kadının hayatına dokunabildiğini hisseder.
Sophia Grojsman, IFF parfümörleri Josephine Catapano ve Ernest Shiftan’ın etkisi büyüktür. Catapano, İtalyan bir göçmen ailenin lise mezunu kızı olarak Grojsman için bir rol model ve Grojsman’a uyguladığı koku alma testi ile onun yeteneğini görünür kılan kişi olmuştur. Catapano, firmada yönetime geçince Grojsman’ı parfümör eğitimine alır, böylelikle Sophia’nın önünde önemli bir kapı açılır. Parfümeri dünyasına adımını attığında bu konuda hiç tecrübesi yoktur ama çabuk öğrenir, en önemlisi de sorgular. O dönemde parfümler çok fazla sayıda bileşenden oluşmaktadır. Grojsman’ın aklındaki en önemli soru ise “bir gül akoru neden bu kadar karmaşık olmak zorunda, daha basit ve hızlı üretemez miyim?” olur.
Grojsman’ın parfümeri dünyası çiçekler, özellikle de gül üzerine kuruludur. Grojsman, çalışmalarında bir odağa ihtiyaç duymakta ve parfüm hikayelerini bu odak etrafında inşa etmektedir. Her yeni akorda bir gül hikayesi yaratır, ama önce yaptıklarından daha farklı bir gül. “Güller Kraliçesi” Grojsman’a göre, narenciye ve sucul notalar, ürün ve mekan kokulandırmasına uygundur, insan kullanımına değil. Parfümlerinde maskülen dokunuşlardan uzak durur. Amacı kadınları mutlu ve güzel hissettirecek parfümler yaratmaktır.
Grojsman aynı zamanda monolitik, başından sonuna nota ahengi değişmeyen parfümler yaratır. Örneğin ikonik parfümü YSL Paris’te gül baştan sona vardır, kokudaki küçük dönüşümler büyük resmin dışına çıkmaz. Grojsman bunun sebebini şöyle açıklar: “Tepe notalardan dip notaları görebilirsiniz. Ancak bu kompozisyonun statik olduğu anlamına gelmez. Zaten baştan sona aynı olsa sıkıcı olurdu. Parfüm havaya karıştıkça farklı imajlar ve duygular uyandırır. Ancak dramatik değişimler olmaz. Üst notalar koku bütününden çok farklı olsa ve iyi ilişkilenmese, bu, rahatsız edici bir deneyim olurdu.” Bu 80’li yılların tüketim kültürü ile de uyumludur aslında, alışveriş merkezinde koklayıp beğendiğiniz parfümü hemen alabilirsiniz, çünkü değişerek sonrasında sizi şaşırtmayacaktır.
Paris, bu yeni anlayışla, parlak, pembe imajıyla 80’li yıllardan günümüze gelen en önemli parfümlerden biridir, biraz nostaljik ama hala canlı, pembe bir gül senfonisi. Bu başdöndürücü parfümün denemeleri sırasında, evine giderken peşine takılan bir evsizden çok korkar Sophia, halbuki adam, Grojsman’ın üstüne sinen Paris’in kokusunun büyüne kapılmış ve kokuyu takip etmiştir.
1996 yılında American Society of Perfumers’tan “Yaşayan Efsane”, 2016 yılında Fragrance Foundation’dan “Yaşan Boyu Başarı” ödüllerini alan Grojsman, profesyonel hayatı boyunca pek çok önemli parfüme imza atmıştır.
Grojsman için parfümeri bir sanattır, ona göre bugünün odak grupların beğenisine sunularak test edilen, dolayısı ile ortalama zevke hitap etmeye çalışan parfümlerden nasıl bir sanat eseri çıkabilir ki?
Çalışmalarından bazıları:
Boucheron Jaipur (1994, Jean Pierre Mary ile)
Bvlgari Pour Femme (1994, Nathalie Lorson ile)
Calvin Klein Eternity (1988)
Christian LaCroix (1999)
Coty Exclamation! (1988)Elizabeth Arden true Love (1994)
Elizabeth Taylor Diamonds and Rubies (1993)
Estee Lauder Beautiful (1985)
Estee Lauder Spellbound (1991)
Estee Lauder White Linen (1978)
Frederic Malle Outrageous (2007)
Gloria Vanderbilt Vanderbilt (1982)
Kenzo Kashaya (1993)
Lagerfeld Sun Moon Stars (1994)
Lalique Parfum Lalique (1992)
Lancome Tresor (1990)
Oscar de la Renta Volupte (1992)
Paloma Picasso Tentations (1996)
Perry Ellis 360 (1992)
Prescriptives Calyx (1986)
S-Perfume 100% Love
Yves Rocher Neblina (2000)
Yves Saint Laurent Paris (1983)
Yves Saint Laurent Parisienne (2009, Sophie Labbé ile)
Yves Saint Laurent Yvresse (önceden Champagne, 1993)
KAYNAKLAR:
Vedat Ozan, "Parfümler"
https://boisdejasmin.typepad.com/_/2..._grojsman.html
https://nstperfume.com/perfumers-f-t...phia-grojsman/
https://blogs.iff.com/2016/06/celebr...ry-sophia.html
https://www.carnegie.org/awards/hono...phia-grojsman/
https://www.fragrantica.com/noses/Sophia_Grojsman.html
Yorum